Czym rożni się ferma zarodowa od fermy reprodukcyjnej?

Niejednokrotnie pojawia się problem z rozróżnieniem fermy zarodowej od reprodukcyjnej, a tym samym ich roli w procesie produkcji drobiu. Najczęściej oba pojęcia są ze sobą mylone albo, co gorsza, stosowane zamiennie. By pozbyć się wszelkich wątpliwości, warto sobie tą wiedzę uporządkować, dlatego – wyjaśniamy.

Organizacja hodowli drobiu

Zaczniemy od początku, czyli od zrozumienia struktury organizacyjnej hodowli drobiarskiej. Obejmuje ona fermy zarodowe, prarodzicielskie i rodzicielskie (czyli reprodukcyjne) oraz fermy towarowe (produkcyjne), współdziałające z zakładami wylęgu drobiu.

1. Fermy zarodowe – dobierają ptactwo (samice i samce) metodą selekcji. To wybór pod względem konkretnych, pożądanych cech, np. kury, które niosą dużo jaj lub szybko rosną, mają lepiej wykształcony mięsień piersiowy, czy uda. Zależy to bowiem od tego, czy jest to produkcja jaj czy mięsa. Najczęściej ulepsza się cechy, takie jak: tempo wzrostu, zdrowotność, nieśność, płodność czy szybkość opierzania.
2. W fermach prarodzicielskich namnaża się osobniki poprzez krzyżowanie ich ze sobą – czyli następuje wymieszanie danych *rodów lub **linii. W ten sposób powstają mieszańce międzyrodowe bądź międzyliniowe.
3. Następnie fermy rodzicielskie dostarczają wyklute pisklęta (w zakładzie wylęgu drobiu) do ferm towarowych.
4. Fermy towarowe prowadzą chów drobiu do celów handlowych i nastawione są albo na produkcję jaj konsumpcyjnych, albo na produkcję kur typu mięsnego (brojlerów).

Organizacja hodowli, odgrywa fundamentalną rolę w zakresie produktu końcowego.

*Ród – męski lub żeński, obejmuje pokolenia ptactwa pochodzące od wspólnego „przodka”. W zakresie rodów hoduje się linie.
**Linia – wyróżnia się linie ojcowską i mateczną. To połączona genetycznie grupa konkretnych osobników, w której doskonali się poszczególne cechy nieśne lub mięsne.

Piramida hodowlana

Praca hodowlana (dotyczy przede wszystkim selekcji i doboru ptactwa oraz utrwalania i doskonalenia ich cech użytkowych), prowadzona jest na każdym gatunku drobiu i opiera się na schemacie piramidy.

Zakres pracy hodowlanej obejmuje:

• zachowanie w stanie niezmienionym cech porządanych (jeśli spełniają one oczekiwania hodowcy związane z kierunkiem produkcji: jaj lub mięsa) lub udoskonalenie (poprawa) tych cech,
• uzyskanie pozytywnych efektów związanych z krzyżowaniem ptactwa, by powstało jak najwięcej kur-mieszańców o najlepszych cechach, np. pod względem wysokiej nieśności, czy wielkości mięśni
• uzyskanie czystych linii hodowlanych, czyli kur tej samej rasy,
• zyskanie u młodych ptaków (ze stada zarodowego) podobnych, ulepszonych cech, które występują w stadzie (tak, aby nie było między nimi dużych różnic),
• zyskanie dobrej jakości osobników, mających pożądane cechy, które przekażą również swojemu potomstwu.

Fermy zarodowe

Jak można zauważyć na piramidzie, na górze struktury znajdują się fermy zarodowe. Tylko tutaj możliwe jest doskonalenie ras do dalszych krzyżówek (tzw. mieszańców towarowych). Na tym szczeblu prace hodowlane prowadzi się w konkretnych rodach i liniach (np. ród żeński, linia ojcowska i mateczna).

W skład ferm zarodowych wchodzą stada selekcyjne oraz stada kontrolne. Tam prowadzi się selekcję, czyli dobór odpowiednich osobników w celu uzyskania pożądanych cech – nieśnych lub mięsnych. W stadach selekcyjnych wybiera się te osobniki, które wykazują najlepsze wykształcenie np. mięśni piersiowych i ud (w chowie mięsnym) i przenosi się je do stada kontrolnego, by poddać je dalszej selekcji. Najlepsze z nich trafiają w następnym roku do kojarzeń w stadach selekcyjnych.

Przykłady rozmnażania (reprodukcji) kur nieśnych i kur typu mięsnego w rodach oraz w ich obrębie w liniach:

Fermy reprodukcyjne

Fermy reprodukcyjne (rodzicielskie) współdziałając z zakładami wylęgu drobiu, produkują krzyżówki (tzw. mieszańce) wielorodowe oraz międzyliniowe, które trafiają do ferm towarowych. Zanim to jednak nastąpi, najpierw osobniki otrzymane z ferm zarodowych pomnaża się w fermach prarodzicielskich dla ferm rodzicielskich.

Należy zaznaczyć, że na tym etapie nie prowadzi się już selekcji, a wyłącznie krzyżowanie rodów i linii. Dzięki temu krzyżowana populacja drobiu uzyskuje przewagę poszczególnych cech użytkowych (nieśnych lub mięsnych), np. pod względem znoszenia większej ilości jaj, lepszego umięśnienia czy większej masy ciała nad liniami rodzicielskimi (tj. efekt heterozji).

Schemat krzyżowania

Źródło: Prof. dr hab. Łukaszewicz E., „Organizacja hodowli i produkcji drobiarskiej” w Choroby drobiu oraz ptaków ozdobnych, 2008, s.7.

Ogólnie rzecz ujmując, fermy reprodukcyjne utrzymują linie ojcowską i mateczną (rodzicielskie) dla stada towarowego. W zależności od kierunku użytkowania – będą to pisklęta do produkcji ptaków rzeźnych lub produkcji jaj konsumpcyjnych.

Jakość piskląt, które przeznacza się do produkcji brojlerów zależy przede wszystkim od genotypu kur w stadach zarodowych, prarodzicielskich oraz rodzicielskich. Również istotny wpływ ma sposób postępowania i utrzymania jaj wylęgowych w stadzie rodzicielskim oraz w zakładzie wylęgu drobiu. Na przykład od właściwej technologii lęgu czy też od prawidłowego przebiegu inkubacji. Jakość piskląt ma wpływ na wynik finansowy właścicieli ferm, wylęgarni czy producentów brojlerów.

Dokładne „Zasady i tryb uznawania ferm drobiu za zarodowe i reprodukcyjne oraz uznawanie materiału zarodowego drobiu” znajdziemy w Zarządzeniu Ministra Rolnictwa. Dodatkowo, wszelkie aspekty dotyczące „Organizacji hodowli zwierząt zarodowych” są zamieszczone w UCHWALE NR 124 PREZYDIUM RZĄDU w sprawie organizacji hodowli zwierząt zarodowych.